Acele Kamulaştırma Nedir?
Acele kamulaştırma, olağanüstü şartların mevcudiyeti söz konusu olduğunda idarenin kamulaştırmayla alakalı bazı süreçleri sonraya bırakmasıyla özel mülkiyetteki malları kamulaştırması olarak kabul edilmektedir. Gayrimenkul Hukuku kapsamında derhal el koyma olarak da bilinen bu işlemler çerçevesinde kamulaştırma işlemlerinin daha kaliteli bir sonuç ortaya çıkarması mümkündür. Kamulaştırma genel olarak idarenin bir kamu yararı gözetmesi ile gerçekleştirdiği işlemlerdir. Ancak acele kamulaştırmada şekil şartlarının daha hızlı bir şekilde karşılanması muhtemeldir.
Acele Kamulaştırmanın Şartları Nelerdir?
Acele kamulaştırma, kamulaştırmanın derhal gerçekleştirilmesini sağlayan bir uygulama olarak kabul edilmektedir. El koyma kararının acilen gerçekleştirilmesi hedeflenirken işlemlerin tamamlanmasına kadar geçen sürede mülkiyet yine eski malik üzerindedir. El koyma kararının idareye fiili olarak geniş şartlarla yararlanma imkânı tanıdığından söz etmek gerekmektedir. Böylelikle acele kamulaştırması gerçekleşen taşınmazlarla ilgili yıkım ve yol yapımı gibi işlemler zaman kaybetmeden gerçekleştirilebilmektedir. Peki, bu işlemlerin gerçekleştirilebilmesi açısından kamulaştırmanın hangi durumlarda yapılması söz konusu olmaktadır? İşte acele kamulaştırma ile alakalı mutlaka dikkat edilmesi gereken şartlar!
Yurt Savunmasının Gerekli Olduğu Durumlar
Acele kamulaştırma işlemlerinin bir ihtiyaç olarak kabul edildiği durumların başında yurt savunmasının gerektirdiği haller dikkat çekmektedir. 1939 yılında çıkarılan Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu kapsamında yurt savunması ile alakalı gerekli hallerde acele kamulaştırma kararının alınması gerektiğini ifade etmek oldukça değerlidir. Acele kamulaştırmanın özel mülkiyeti sınırlandıran niteliği gereği bu işleme ancak gerekli hallerde başvurmak gerekmektedir.
Özel Kanunlar Kapsamında Acele Kamulaştırma
Acele kamulaştırma ile alakalı uygulamada dikkate alınan belli başlı özel kanunlar bulunmaktadır. Bu bağlamda idare gerçekleştireceği eylemleri kamulaştırma olmaksızın yürütemez. Aşağıda sayılı kanunlar çerçevesinde idare acele kamulaştırmaya karar vererek taşınmazların kamu mülkiyetine geçişini sağlar.
- 2634 Sayılı Turizm ve Teşvik Kanunu
- 3213 Sayılı Maden Kanunu
- 4646 Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu
- 4737 Sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu
- 6306 Sayılı Afet Riskli Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun
- 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu
- 6491 Sayılı Türk Petrol Kanunu
Yukarıdaki kanunlar kapsamında idare acele kamulaştırma kararına başvurarak özel mülkiyetteki bir taşınmazı istimlak edebilmektedir.
Bakanlar Kurulunca Alınan Kararla Acele Kamulaştırma
Bakanlar Kurulu, acele kamulaştırma kararının alınmasıyla istimlak süreçlerinin hızlandırılmasını sağlayabilmektedir. İdare tarafından alınacak olan acele kamulaştırmayla alakalı olarak koşullar ve gereklilikleri sunmalıdır. Bu bağlamda Bakanlar Kurulu alacağı kararın yerinde olmasını sağlarken aynı zamanda sorunsuz bir istimlak sürecini de öne çıkaracaktır.
Acele Kamulaştırma Kararlarının ‘Acelelik Kararı’ Unsurları
Acele kamulaştırma kararı alınması açısından uygulamada pek çok yaklaşım benimsenirken aciliyetin gerçekten var olması ve kanuni koşulların da karşılanması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu çerçevede kararın yerindeliği ve sonraki süreçte iptali ile ilgili herhangi bir problem yaşanması söz konusu olmayacaktır. Aşağıda acele kamulaştırmanın unsurları sıralanmaktadır.
- Acelelik Kararı; belirsiz, genel nitelikte ve ölçüsüz olamaz. Bu nedenle de alınacak olan kamulaştırma kararının bahse konu şartları karşılaması ve sadece mevcut durumla alakalı düzenlemeler getirmesi gerekmektedir. Aksi takdirde uygulamada ciddi bir olumsuzluğun meydana gelmesi söz konusu olacaktır.
- Acelelik Kararı kapsamında kamulaştırma kararı alınacak olan taşınmazlarla ilgili kararların her birinin ayrı ayrı gösterilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Sebepler de aynı şekilde ortaya konmalıdır.
- Acelelik Kararı alınabilmesi açısından Bakanlar Kurulu’nu harekete geçirecek olağanüstü bir durumun varlığı bulunmalıdır. Aksi durumda Acelelik ilkesinin şartları sağlanmadığından alınan karara yönelik itiraz söz konusu olacaktır.
Acele Kamulaştırma ile Alakalı Bakanlar Kurulu Kararına İtiraz
Acele Kamulaştırma söz konusu olduğunda bakanlar kurulu tarafından alınan kararın ‘Acelelik’ konusunda itiraza konu olması söz konusudur. Bu kapsamda acelelik ile alakalı değerlendirmeler yapılarak alınan acele kamulaştırma kararıyla alakalı itirazların öne sürülmesi söz konusu olabilmektedir. Bu bağlamda değerli olan husus kararın yerinde olması ve itiraza konu olacak bir yanının bulunmamasıdır. Aksi durumda iptal durumlarına başvurulması da söz konusudur.
Acele kamulaştırma ile alakalı problemlerin mevcudiyeti söz konusu olduğunda Gayrimenkul Hukuku alanında uzmanlaşmış bir avukattan destek alınması oldukça mühimdir. Bu çerçevede hukuki manada hakların korunması ve hak kayıplarının önlenmesi de mümkün olacaktır.